هنوز هیچ محصولی خریداری نکرده اید.
اختیار فروش تبعی چیست؟
- 25 بازدید
دانشکده بورس در این مقاله آموزش رایگان اختیار معامله به بررسی اختیار تبعی میپردازد.
بازار سرمایه همواره با نوسانات و ریسک‌هایی همراه بوده که ممکن است نگرانی‌هایی برای سرمایه‌گذاران (به طور ویژه برای سهامداران خرد) به وجود آورد. در چنین شرایطی ابزارهایی طراحی شدند تا از سرمایه افراد در برابر کاهش ارزش محافظت کنند. یکی از این ابزارها، اوراق اختیار فروش تبعی است که به آن در اصطلاح ساده‌تر «بیمه سهام» هم گفته می‌شود. این اوراق به سهامداران این امکان را می‌دهد که با حفظ مالکیت سهم، اطمینان داشته باشند که در صورت کاهش قیمت، می‌توانند آن را در تاریخی مشخص و با قیمتی معین به فروش برسانند.
در این مقاله به زبان ساده و کاربردی بررسی خواهیم کرد که اختیار فروش تبعی چیست، چگونه استفاده شده و چه مزایا و معایبی دارد. توصیه می‌کنیم تا انتها با ما همراه باشید.
اختیار فروش تبعی چیست؟
اختیار فروش تبعی یکی از ابزارهای مالی در بازار بورس است که به مالک، این حق را می‌دهد تا طی تاریخی مشخصی در آینده، سهم مشخصی را با قیمتی از پیش تعیین‌شده به فروش برساند. این ابزار بیشتر برای کاهش ریسک افت قیمت سهم استفاده می‌شود و معمولاً از سوی خود شرکت یا نهاد عرضه‌کننده سهام برای حمایت از قیمت سهم و افزایش اطمینان سرمایه‌گذاران منتشر می‌شود.
به عبارتی وقتی یک سهامدار اوراق اختیار فروش تبعی را خریداری می‌کند، خودش را در برابر کاهش قیمت سهم بیمه می‌کند. به این ترتیب اگر قیمت سهم کمتر از قیمت مشخص‌شده در اوراق شود، سهامدار می‌تواند سهمش را با همان قیمت درج‌شده به فروش برساند اما اگر قیمت سهم رشد کند، همچنان می‌تواند سهم خود را نگه دارد و از افزایش قیمت سود کسب کند. نکته مهم اینجاست که برخلاف سایر ابزارهای اختیار معامله که قابل معامله در بازار هستند، اختیار فروش تبعی فقط یک بار و در چارچوب خاصی عرضه می‌شود و محدودیت‌هایی مثل نگهداری سهم تا سررسید، داشتن حداقل تعداد سهم و عدم فروش سهم تا زمان اعمال برای آن وجود دارد.
ویژگی ها و مزایای اختیار فروش تبعی برای سهامداران
اختیار فروش تبعی به عنوان نوعی ابزار مدیریت ریسک، مزایای قابل‌توجهی برای سهامداران دارد؛ به شکل خاص برای آن‌هایی که قصد نگهداری بلندمدت سهام را دارند اما نگران نوسانات بازار هستند. در ادامه به مهم‌ترین مزایای این ابزار اشاره‌ای خواهیم داشت:
حفاظت از سرمایه در برابر کاهش قیمت سهم
مهم‌ترین مزیت این اوراق، تضمین قیمت فروش سهم در آینده است. حتی اگر بازار دچار ریزش شود، سهامدار می‌داند که می‌تواند سهم خود را با قیمتی مشخص (قیمت اعمال) بفروشد و از ضررهای سنگین جلوگیری کند.
ایجاد آرامش ذهنی برای سرمایه گذار
وجود یک قیمت کف تضمینی، استرس ناشی از نوسانات کوتاه‌مدت بازار را کاهش می‌دهد. این آرامش روانی می‌تواند به سرمایه‌گذار کمک کند تصمیمات هیجانی نگیرد و با آرامش‌خاطر وارد بازار شود.
حفظ مالکیت سهم تا سررسید
در طول دوره اختیار فروش تبعی، سهامدار همچنان مالک سهم است و اگر شرکت سود نقدی یا مجمع برگزار کند، از مزایای آن بهره‌مند می‌شود.
امکان کسب سود در صورت رشد قیمت سهم
اگر قیمت سهم تا زمان سررسید افزایش یابد، سهامدار می‌تواند از رشد آن سود کسب کند و نیازی به اعمال اختیار فروش نخواهد داشت. به عبارتی وجود این اختیار به معنای بستن راه سود نیست؛ بلکه صرفاً ایجاد یک حمایت در صورت افت قیمت برای سهامدار است.
افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران به سهم و شرکت منتشر کننده
انتشار این اوراق از سوی شرکت‌ها، نشان‌دهنده تعهد آن‌ها به حمایت از سهم و کاهش نگرانی سهامداران بوده که این خود می‌تواند باعث جذب سرمایه‌گذاران جدید شود.
معایب و محدودیت های اختیار فروش تبعی
با وجود اینکه اوراق اختیار فروش تبعی می‌توانند ابزار بسیار مفیدی برای کاهش ریسک در بازار سرمایه باشند اما مثل هر ابزار مالی دیگری، محدودیت‌ها و معایب خاص خود را دارند که دانستن آن‌ها برای تصمیم‌گیری آگاهانه ضروری است. در ادامه به مهم‌ترین نکات منفی و چالش‌های این ابزار در بازار مالی اشاره می‌کنیم:
عدم امکان فروش زودهنگام سهم
یکی از محدودیت‌های اصلی اختیار فروش تبعی، این است که سهامدار تا زمان سررسید اوراق حق فروش سهام خود را ندارد. در صورتی که سهامدار، سهام خود را پیش از سررسید بفروشد، اختیار فروش به طور خودکار باطل شده و امکان استفاده آن از بین می‌رود.
الزام به نگهداری تعداد مشخصی از سهم
برای خرید این اوراق، سهامدار باید حداقل تعداد مشخصی از سهم پایه را در پرتفوی خود داشته باشد. اگر در طول دوره نگهداری، تعداد سهام کمتر از مقدار تعیین‌شده شود، اوراق اختیار باطل خواهد شد.
هزینه‌بر بودن (پرداخت پرمیوم)
خرید اختیار فروش تبعی نیاز به پرداخت مبلغی تحت عنوان پرمیوم دارد. اگر قیمت سهم تا پایان دوره کاهش نیابد، این مبلغ به نوعی هزینه‌ای بدون بازدهی محسوب می‌شود.
محدودیت در زمان و شرایط اعمال
اعمال اوراق فقط در زمان سررسید و با رعایت تمامی شرایط اعلام‌شده توسط بورس امکان‌پذیر است. حتی در صورت افت شدید قیمت سهم، نمی‌توان زودتر از موعد از اوراق استفاده کرد.
عدم قابلیت فروش اوراق در بازار ثانویه
برخلاف برخی دیگر از اختیارات معامله، اوراق اختیار فروش تبعی قابل معامله مجدد در بازار نیستند. به عبارتی بعد از خرید، امکان فروش این اوراق به فرد دیگر وجود ندارد.
مثالی ساده از نحوه کار اختیار فروش تبعی با تمام سناریوهای محتمل
برای اینکه بتوانیم به خوبی با اصطلاح و ابزار اختیار فروش تبعی آشنا شویم، در نظر داریم مثالی در این خصوص ارائه دهیم. در این مثال تمام حالات و سناریوهای محتمل برای این موضوع در نظر گرفته شده تا مخاطب به صورت کامل با این موضوع آشنا شود:
مثال اول
فرض کنیم یک سرمایه‌گذار به نام آقای رضایی، ۱٬۰۰۰ سهم از شرکت X را با قیمت هر سهم ۵۰۰ تومان خریداری کرده است. برای اینکه در برابر کاهش احتمالی قیمت سهم از سرمایه محافظت شود، او اوراق اختیار فروش تبعی مربوط به همان سهم را با شرایط روبه‌رو تهیه می‌کند: قیمت اعمال ۴۸۰ تومان، تاریخ سررسید ۶ ماه بعد و قیمت پرمیوم ۲۰ تومان برای هر سهم. طبق مقررات، او باید سهام را تا زمان سررسید نگه دارد و نمی‌تواند پیش از آن بفروشد.
در سناریوی اول، قیمت سهم در پایان دوره به ۳۸۰ تومان کاهش می‌یابد. در این شرایط، آقای رضایی از اختیار فروش خود استفاده کرده و سهم را به قیمت ۴۸۰ تومان به شرکت می‌فروشد. با توجه به اینکه قیمت بازار ۱۰۰ تومان پایین‌تر است، او از این ابزار استفاده می‌کند و بخش زیادی از سرمایه‌اش را حفظ می‌نماید. پس از کسر پرمیوم ۲۰ تومانی به ازای هر سهم (۲۰*۵۰۰=۱۰۰۰۰)، سود محافظتی خالص او به ازای هر سهم ۸۰ تومان خواهد بود.
مثال دوم
در سناریوی دوم، قیمت سهم در پایان دوره به ۴۹۰ تومان می‌رسد. در این حالت، قیمت بازار از قیمت اعمال بالاتر است و استفاده از اختیار فروش توجیهی ندارد. بنابراین آقای رضایی یا سهم را در بازار می‌فروشد یا نگه می‌دارد اما پرمیوم ۲۰ تومانی که برای خرید اختیار پرداخت کرده، عملاً بدون استفاده باقی می‌ماند.
در سناریوی سوم، قیمت سهم به ۶۰۰ تومان افزایش پیدا می‌کند. آقای رضایی در این حالت از رشد قیمت سهم بهره‌مند می‌شود و نیازی به استفاده از اختیار فروش ندارد. اگرچه پرمیوم پرداخت‌شده بی‌استفاده باقی می‌ماند اما در برابر سود کسب‌شده ناچیز محسوب می‌شود.
آیا در حال حاضر شرکت ها اقدام به انتشار این اوراق می کنند؟
بله، در حال حاضر نیز شرکت‌ها در بازار سرمایه ایران اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی می‌کنند. برای مثال در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴، شرکت پرداخت الکترونیک سامان کیش (سپ) با همکاری بانک سامان اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی بر روی سهام خود کرد. این اقدام با هدف تامین مالی و حمایت از قیمت سهام شرکت انجام شد.
همچنین در اسفندماه ۱۴۰۳ نیز صندوق سرمایه‌گذاری مشترک توسعه بازار سرمایه اوراق اختیار فروش تبعی را برای سهام ۱۵ نماد بورسی منتشر کرد. این اقدامات نشان می‌دهند که انتشار اوراق اختیار فروش تبعی همچنان به عنوان یکی از ابزارهای مهم در بازار سرمایه ایران برای مدیریت ریسک و حمایت از قیمت سهام مورد استفاده قرار می‌گیرد.
جمع بندی نهایی؛ آیا از اوراق فروش تبعی استفاده کنیم؟
اختیار فروش تبعی یکی از ابزارهای مالی مهم در بازار سرمایه ایران است که به سهامداران این امکان را می‌دهد تا در برابر ریسک کاهش قیمت سهام، سرمایه خود را بیمه کنند. این ابزار تعهدی از سوی ناشر است که در صورت افت قیمت سهم، سهامداران می‌توانند سهام خود را در تاریخ مشخصی با قیمت توافق‌شده به فروش برسانند. از سوی دیگر، شرکت‌ها نیز در شرایط خاصی مانند نوسانات شدید بازار، افت غیرمنطقی قیمت سهم یا برای ارسال سیگنال اعتماد به سهامداران، اقدام به انتشار این اوراق می‌کنند. شما می‌توانید با مطالعه سایر مقالات موجود در بلاگ دانشکده بورس، اطلاعات خود را در خصوص موضوعات مختلف مالی افزایش دهید.
امتیاز مطلب:
5/5
