هنوز هیچ محصولی خریداری نکرده اید.
وجه تضمین اختیار معامله چیست؟
- 42 بازدید
بازارهای مالی در سال‌های اخیر با ابزارهای متنوعی برای سرمایه‌گذاری و پوشش ریسک همراه شدند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، قراردادهای اختیار معامله است اما همان‌طور که این معاملات می‌توانند سودآوری بالایی داشته باشند، نیازمند شناخت دقیق مفاهیم کلیدی نیز هستند.
یکی از مفاهیم بنیادین و مهم در این حوزه، وجه تضمین اختیار معامله است که نقشی کلیدی در اجرای امن و قابل‌اعتماد قراردادها ایفا می‌کند. در این مقاله قصد داریم به زبان ساده و کاربردی، مفهوم وجه تضمین را بررسی کنیم، انواع آن را توضیح دهیم و نحوه محاسبه و تاثیر آن بر معاملات اختیار را به طور کامل شرح دهیم. توصیه می‌کنیم تا پایان مقاله همراه دانشکده بورس باشید.
وجه تضمین اختیار معامله چیست؟
وجه تضمین اختیار معامله (Margin in Options Trading)، مبلغی است که معامله‌گر در زمان خرید یا فروش قراردادهای اختیار، نزد کارگزار یا سامانه معاملات بورس قرار می‌دهد تا ضمانتی برای انجام تعهدات احتمالی او در آینده باشد. این مبلغ، در واقع تضمینی برای پوشش ریسک نوسانات قیمت دارایی پایه و جلوگیری از نکول معامله‌گر در برابر طرف مقابل قرارداد است.
در قراردادهای اختیار معامله، خریدار اختیار تعهدی برای اجرای قرارداد ندارد و صرفاً در ازای پرداخت مبلغی تحت عنوان پرمیوم، حق خرید یا فروش دارایی را دریافت می‌کند اما فروشنده، متعهد است که در صورت اعمال اختیار از سوی خریدار، معامله را با شرایط از پیش تعیین‌شده انجام دهد. به همین دلیل فروشنده موظف است مبلغی را به عنوان وجه تضمین اولیه را در بازار قرار دهد تا در صورت ایجاد ضرر و زیان، از آن برداشت شده و طرف مقابل متضرر نشود.
وجه تضمین در قراردادهای اختیار معمولاً بر اساس عواملی مانند قیمت دارایی پایه، نوسان بازار، زمان باقیمانده تا سررسید و موقعیت معامله‌گر (خریدار یا فروشنده) تعیین می‌شود. برای مثال وجه تضمین فروش اختیار خرید در بازار هیجانی ممکن است بسیار بیشتر از حالت عادی باشد تا بتواند از بازار در برابر ریسک‌های سنگین محافظت کند. در بازار سرمایه ایران، وجه تضمین به شکل روزانه بروزرسانی می‌شود و در صورت کاهش ارزش دارایی یا نزدیک شدن به حد زیان، معامله‌گر موظف است وجه تضمین اضافی را پرداخت کند. عدم تامین این مبلغ می‌تواند منجر به بسته شدن موقعیت یا جریمه‌های معاملاتی شود.
تفاوت وجه تضمین در قراردادهای آتی و اختیار معامله
وجه تضمین در قراردادهای آتی و اختیار معامله هر دو برای کاهش ریسک نکول و حفظ تعادل بازار در معاملات مشتقه طراحی شدند اما ساختار و هدف آن‌ها با یکدیگر تفاوت دارد. در قراردادهای آتی چون طرفین معامله تعهد قطعی برای خرید یا فروش دارایی در تاریخ معین دارند، وجه تضمین برای هر دو طرف (خریدار و فروشنده) الزامی است اما در قراردادهای اختیار معامله، تنها فروشنده قرارداد متعهد است و بنابراین فقط او ملزم به ارائه وجه تضمین است.
خریدار صرفاً مبلغ پرمیوم را پرداخت می‌کند و هیچ وجه تضمینی نزد کارگزار یا بازار قرار نمی‌دهد؛ زیرا تعهدی برای اجرای قرارداد ندارد. همچنین در قرارداد اختیار، بروزرسانی وجه تضمین بر مبنای قیمت دارایی پایه و نوسانات آن انجام می‌شود ولی از ساختار تسویه روزانه مانند بازار آتی برخوردار نیست. در ادامه و طی جدول زیر، به شکل دقیق این موارد مورد بررسی قرار گرفته است:
نوع ویژگی | قرارداد آتی | قرارداد اختیار معامله |
تعهد طرفین | دو طرف | فقط فروشنده |
نیاز به وجه تضمین | الزامی برای هر دو طرف | الزامی فقط برای فروشنده |
وجه تضمین اولیه | دارد | دارد (برای فروشنده) |
وجه تضمین اضافی | دارد | دارد |
تسویه روزانه | بله | خیر |
تغییر وجه تضمین بر اساس نوسانات | بله | بله |
پرداخت پرمیوم | ندارد | فقط خریدار می‌پردازد |
ریسک نکول | کم به دلیل تسویه روزانه | کنترل شده با استفاده از وجه تضمین فروشنده |
انواع وجه تضمین اختیار معامله
در بازار اختیار معامله، وجه تضمین به عنوان پشتوانه‌ای برای انجام تعهدات فروشنده قرارداد در نظر گرفته می‌شود. این وجه معمولاً توسط بورس یا کارگزاری محاسبه و نگهداری می‌شود تا از احتمال نکول جلوگیری گردد. از نظر دسته‌بندی، می‌توان انواع وجه تضمین اختیار معامله را به سه گروه اصلی زیر تقسیم کرد:
وجه تضمین اولیه (Initial Margin):
این مبلغ در زمان آغاز فروش یک قرارداد اختیار معامله از فروشنده دریافت می‌شود و به عنوان پشتوانه‌ای برای ایفای تعهدات احتمالی او عمل می‌کند. میزان این وجه بر اساس پارامترهای مختلفی مانند قیمت دارایی پایه، نوسانات بازار، زمان باقیمانده تا سررسید و نوع قرارداد (اختیار خرید یا فروش) تعیین می‌شود.
وجه تضمین نگهداری (Maintenance Margin):
این نوع وجه تضمین حداقل موجودی شخص بوده که فروشنده باید در حساب خود نگه دارد. اگر ارزش حساب او به زیر این سطح برسد (مثلاً به دلیل زیان‌های بازار)، او باید حساب خود را شارژ کند یا بخشی از موقعیت‌های باز خود را ببندد. وجه تضمین نگهداری معمولاً کمتر از وجه تضمین اولیه است.
وجه تضمین جبرانی (Additional Margin / Variation Margin):
در صورت ایجاد نوسانات شدید یا تغییرات قیمتی قابل توجه در بازار، ممکن است از فروشنده درخواست شود مبلغ بیشتری را به عنوان وجه تضمین اضافی پرداخت کند. این کار برای محافظت از بازار و جلوگیری از بروز بحران و شرایط خاص مالی انجام می‌شود.
چگونه وجه تضمین اختیار معامله محاسبه می‌شود؟
وجه تضمین در بازار اختیار معامله با در نظر گرفتن چندین فاکتور تعیین می‌شود. لازم به ذکر است که فرمول مشخص و واحدی برای همه قراردادها وجود ندارد؛ زیرا شرایط هر بازار و دارایی پایه می‌تواند متفاوت باشد. با این حال کارگزاری‌ها و بورس‌ها معمولاً از مدل‌هایی مانند SPAN یا الگوریتم‌های داخلی مبتنی بر ریسک استفاده می‌کنند. در ادامه مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در محاسبه وجه تضمین ارائه شده است:
نوع قرارداد اختیار معامله
معمولاً قراردادهای فروش (Put) ریسک بالاتری دارند و وجه تضمین بیشتری نسبت به قراردادهای خرید (Call) نیاز دارند.
قیمت دارایی پایه
هرچه قیمت دارایی پایه بیشتر باشد، ارزش قرارداد افزایش می‌یابد و به تبع آن وجه تضمین نیز بیشتر خواهد بود.
نوسان‌پذیری بازار
بازارهایی با نوسان زیاد به دلیل افزایش ریسک، نیاز به وجه تضمین بیشتری دارند.
زمان باقیمانده تا سررسید قرارداد
هرچه سررسید قرارداد دیرتر باشد، احتمال تغییرات قیمتی بیشتر است و وجه تضمین نیز افزایش می‌یابد.
شرایط بازار و نرخ بهره
در دوره‌های پر ریسک اقتصادی یا زمانی که نرخ بهره در حال افزایش است، بورس‌ها ممکن است وجه تضمین بیشتری دریافت کنند.
در نهایت باید توجه داشت که رقم نهایی وجه تضمین معمولاً توسط بورس یا نهاد مرکزی بازار (مانند شرکت سپرده‌گذاری مرکزی در ایران) تعیین می‌شود و از طریق سامانه‌های معاملاتی یا کارگزاری‌ها اعلام می‌گردد.
نقش وجه تضمین در کنترل ریسک بازار اختیار معامله
وجه تضمین در بازار اختیار معامله از جمله ابزارهای اصلی مدیریت ریسک عمل می‌کند. این مبلغ که معمولاً توسط فروشنده قرارداد به منظور تضمین اجرای تعهدات احتمالی در آینده و پوشش زیان‌های ناشی از نوسانات قیمت دارایی پایه تعیین می‌شود. وجود وجه تضمین باعث می‌شود طرفین قرارداد با تعهد و انضباط بیشتری وارد معامله شوند و از رفتارهای سفته‌بازانه و پر ریسک تا حد زیادی جلوگیری گردد.
جمع بندی نهایی وجه تضمین در اختیار معامله چیست
وجه تضمین اختیار معامله یکی از مهم‌ترین مفاهیم در بازار مشتقات است که نقش مهم و حیاتی در مدیریت ریسک و تضمین تعهدات دارد. این به عنوان نوعی سپر در برابر نوسانات قیمتی و بی‌ثباتی‌های احتمالی بازار عمل کرده و موجب افزایش اعتماد بین طرفین قرارداد می‌شود. درک صحیح از انواع وجه تضمین، نحوه محاسبه آن و عواملی که بر میزان آن تاثیر می‌گذارند، برای هر معامله‌گر حرفه‌ای و حتی تازه‌وارد در بازار اختیار معامله ضروری است.
در انتهای این مقاله امیدواریم از مطالعه آن در دانشکده بورس لذت برده باشید و این مقاله توانسته باشد اطلاعات مفید و جذابی را برای شما به ارمغان آورده باشد. شما می‌توانید سایر مطالب مالی موجود در سایت را مطالعه کرده و اطلاعات خود را در زمینه‌های مختلف مالی توسعه دهید.
امتیاز مطلب:
5/5
اشتراک مطالب :
ارسال مطالب جدید به ایمیل شما
برای مشاهده مطالب جدید سایت ایمیل خود را در کادر زیر وارد و ثبت نمایید
دوره پیشنهادی دانشکده بورس
