هنوز هیچ دوره ای اضافه نکرده اید.
صنعت پالایشی در بورس و بهترین سهم های این گروه
- 845 بازدید
معرفی صنعت پالایشی و بهترین سهم های این صنعت
نفت و گاز از مهم‌ترین عناصر موثر بر وضعیت اقتصادی ایران محسوب می‌شوند. فعالان حوزه اقتصاد و بازارهای مالی مانند بورس، از اهمیت بالای صنایع نفتی در پیش‌برد و فعالیت اقتصاد کشور آگاهی دارند. صنعت پالایشی یکی از این صنایع نفتی محسوب می‌شود که در بورس ایران توجه افراد زیادی را به خود جلب می‌کنند.
سهامداران و سرمایه‌گذاران از اهمیت بالای این صنعت مطلع‌اند و بنابراین، توجه زیادی به شرکتهای فعال در این حوزه دارند. در مواقع مختلف، فرصت‌های سرمایه‌گذاری جذابی در میان شرکتهای فعال در صنعت پالایشگاهی یافت می‌شود که با استفاده از آنها می‌توان به سود قابل توجهی دست یافت.
در این مطلب به بعضی اطلاعات مهم در حوزه صنعت پالایشی می‌پردازیم و ضمن توضیح این مطالب، گروه شرکتهای پالایشی در بورس ایران را به شما معرفی می‌کنیم. با معرفی این شرکت‌ها درباره هر یک توضیح مختصری داده خواهد شد و شرکت‌ها و سهم‌های مهم در این صنعت به شما معرفی می‌شود.
پالایش نفت چیست؟
در ابتدا بهتر است مفهوم پالایش نفت توضیح داده شود. درباره نفت و اهمیت آن در تولید سوخت و ساخت کالاهای مختلف شیمیایی بسیار شنیده‌ایم. به نفتی که در ابتدا از چاه‌های نفتی استخراج می‌شود، نفت خام می‌گویند. برای این که نفت را بتوان در صنایع و کاربردهای مختلف به کار گرفت، ابتدا لازم است که از حالت نفت خام به شکل‌های دیگری تبدیل شود.
این اشکال و مواد دیگر که از نفت خام به دست می‌آیند، گاز مایع، نفت سفید، بنزین، نفت کوره، گازوئیل، قیر و مواد مختلف دیگر هستند.
نفت خام که مایعی به رنگ سیاه یا قهوه‌ای تیره است، از خشکی یا زیر دریا استخراج می‌شود. صنعت نفت شامل فرآیندهای مختلف اکتشاف، حفاری و استخراج، بهره‌برداری، پالایش و انتقال است. به صنایعی که این فرآیندها را اجرا می‌کنند، صنایع بالادستی، میان‌دستی و پایین‌دستی نفت خام گفته می‌شود.
تاریخچه پالایش در ایران و جهان
استخراج و بهره‌برداری نفت به شکل امروز، سابقه چندان زیادی در جهان ندارد. در سال 1846 که شرکت Gesner تقطیر پارافین را کشف کرد، استفاده مدرن از نفت آغاز شد. همچنین صنعت پالایش جدید در جهان در سال 1859 و ایالت پنسیلوانیا در ایالات متحده آمریکا برمی‌گردد.
در ایران، اولین منطقه نفتی در سال 1287 در مسجد سلیمان یافت و شناسایی شد. ساخت اولین پالایشگاه نفت در سال 1288 شروع شد و در نهایت، پالایشگاه نفت آبادان، در سال 1291 آغاز به کار کرد. دومین پالایشگاه نفت در ایران، پالایشگاه نفت کرمانشاه بود که در سال 1301 شروع به کار کرد.
در ادامه، صنعت نفت پیشرفت بیشتری را تجربه کرد و به‌مرور، همزمان با اکتشاف منابع و میدان‌های نفتی جدید، پالایشگاه‌های جدیدی هم تاسیس شده و شروع به کار می‌کردند. پالایشگاه نفت پارس در سال 1337، پالایشگاه نفت تهران در سال 1346، پالایشگاه نفت بهران در سال 1347، پالایشگاه نفت شیراز در سال 1352، پالایشگاه نفت شیراز در سال 1355، پالایشگاه نفت اصفهان در سال 1356، پالایش نفت بندرعباس در سال 1375، پالایشگاه نفت سپاهان و ایرانول در سال 1381 و در سال 1382، پالایشگاه نفت پاسارگاد تاسیس و راه‌اندازی شد.
عوامل موثر بر قیمت سهام پالایشی
سهام شرکتهای پالایشی، مانند بسیاری از شرکتهای دیگر، از عوامل مختلف جهانی، ملی و مسائل داخل شرکت تاثیر می‌پذیرد. بعضی از این عوامل بدیهی هستند؛ مثلا مشخص است که در زمان رشد اقتصادی، تولید شرکت‌ها در وضعیت بهتری است و قیمت سهام آنها هم افزایش می‌یابد.
مثال دیگر این است که وضعیت مساعد بازارهای مالی و استقبال مردم از آنها، روی وضعیت قیمت دارایی‌هایی که در آن بازارها معامله می‌شوند موثر است؛ مثلا وقتی مردم از بازار بورس استقبال می‌کنند و به سوی خرید سهام شرکتهای بورسی هجوم می‌آورند، قیمت این سهام بالاتر است. در مقابل، وقتی مردم این بازار را ترک می‌کنند، قیمت بیشتر سهام فعال در بازار بورس با افت مواجه می‌شود.
همین مسائل درباره سهام شرکتهای فعال در صنعت پالایشی هم صدق می‌کند. بنابراین در ادامه، به عوامل جزئی‌تری می‌پردازیم که به طور مستقیم‌تری با وضعیت شرکتهای فعال در این حوزه ارتباط دارند.
1. قیمت نفت
قیمت نفت تحت تاثیر عوامل مختلفی است که این عوامل بر تولید و سودآوری پالایشگاه‌ها به عنوان یک صنعت نفتی، تاثیر مستقیم و پراهمیتی دارند. با شناسایی این عوامل، بهتر می‌توان درباره وضعیت سهام شرکتهای فعال در حوزه صنعت پالایشی نظر داد و درباره سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها تصمیم گرفت.
نفت به عنوان ماده اصلی و اولیه مورد استفاده در صنعت پالایشی، بر قیمت سهم‌های فعال در این گروه تاثیر قابل توجهی دارد.
قیمت نفت خود تحت تاثیر عوامل دیگری مانند نحوه عملکرد شرکتهای صادرکننده نفت در اوپک و اوپک‌پلاس است. این که کشورهای عضو این سازمان‌ها چقدر از مصوبات و توافقات بین اعضا پیروی کنند، توانایی هر یک از آنها برای تولید به چه میزان باشد، تولیدکنندگان غیراوپک تا چه میزان با اوپک رقابت کنند و برخی عوامل دیگر، می‌توانند روی قیمت نفت تاثیر قابل توجهی داشته باشند.
انتظارات و نحوه عملکرد معامله‌گران بزرگ نفت در بازارهای جهانی، از دیگر عوامل مهمی است که بر قیمت طلای سیاه موثر است.
رشد اقتصادی هم عامل مهمی است که در همین وقایع اخیر و در جریان همه‌گیری ویروس کرونا اهمیت و تاثیر آن به‌خوبی دیده شد. با افت اقتصاد جهانی و کاهش تقاضای نفت، به‌خصوص از سمت چین، قیمت آن کاهش قابل توجهی را تجربه کرد.
با کاهش قیمت، افت قیمت سهام در شرکتهای صنعت پالایشی هم دیده می‌شود. البته ریشه این کاهش و افزایش قیمت مسئله مهمی است. از آنجا که نفت ماده اولیه مورد استفاده در شرکتهای حوزه پالایش محسوب می‌شود، کاهش قیمت آن در شرایط می‌تواند خود را بیشتر به صورت کاهش هزینه‌های تولید نشان دهد؛ در این صورت، کاهش قیمت به نفع این شرکت‌هاست و سود آنها را افزایش خواهد داد.
1. رخدادهای سیاسی
مهم‌ترین رخداد سیاسی که بر وضعیت شرکتهای صنعت پالایشی در ایران تاثیر می‌گذارد، تصویب و اجرای تحریم‌های بین‌المللی علیه این کشور هستند. با این حال به‌راحتی نمی‌توان درباره نحوه اثرگذاری آن بر این شرکت‌ها اظهار نظر کرد.
دلیل این مسئله این است که چند عامل به طور همزمان از جهات مختلف بر وضعیت این شرکت‌ها تاثیر می‌گذارند. با وضع تحریم‌ها، فروش نفت ایران و همچنین صادرات محصولات پالایشی تحت تاثیر قرار می‌گیرد و کاهش می‌یابد.
در عین حال، با افزایش قیمت دلار، ارزش دارایی‌های شرکتهای بورسی افزایش می‌یابد و قیمت سهام آنها رشد می‌کند. همچنین از آنجا که شرکتهای صنعت پالایشی در دسته سهام دلاری بورس ایران قرار می‌گیرند، با افزایش قیمت دلار، سودآوری آنها افزایش می‌یابد.
بنابراین باید نحوه تاثیرگذاری تمامی این عوامل بر وضعیت شرکتهای پالایشی را بررسی کرد و بعد درباره آینده قیمت سهام آنها تصمیم گرفت.
نمادهای گروه صنعت پالایش
تعداد شرکتهای بورسی فعال در گروه صنعتی پالایشی چندان زیاد نیست. این شرکت‌ها که در واقع در گروه صنعت فرآورده‌های نفتی، کک و سوخت هسته‌ای یا پالایشی قرار می‌گیرند، به سه زیرگروه «تولید محصولات پالایش‌شده پتروشیمی»، «ساخت فرآورده‌های نفتی تصفیه‌شده» و «سایر فرآورده‌های نفتی و سوختی» تقسیم می‌شوند.
در ادامه، اسامی شرکتهای فعال در این گروه صنعتی، به همراه نماد و بازاری که در آن پذیرش شده‌اند، آورده شده است:
زیرگروه تولید محصولات پالایش‌شده پتروشیمی
- شرکت پالایش نفت اصفهان با نماد «شپنا»، تابلوی اصلی بازار اول بورس
- شرکت پالایش نفت تهران با نماد «شتران»، بازار دوم بورس
- شرکت پالایش نفت تبریز با نماد «شبریز»، تابلوی اصلی بازار اول بورس
- شرکت نفت پارس با نماد «شنفت»، تابلوی فرعی بازار اول بورس
- شرکت نفت سپاهان با نماد «شسپا»، بازار دوم بورس
- شرکت پالایش نفت لاوان با نماد «شاوان»، بازار دوم فرابورس
- شرکت نفت بهران با نماد «شبهرن»، تابلوی اصلی بازار اول بورس
- شرکت پالایش نفت شیراز با نماد «شراز»، بازار دوم فرابورس
زیرگروه ساخت فرآورده‌های نفتی تصفیه‌شده
- شرکت پالایش نفت بندرعباس با نماد «شبندر»، تابلوی فرعی بازار اول بورس
- شرکت نفت پاسارگاد با نماد «شپاس»، بازار دوم فرابورس
- شرکت نفت ایرانول با نماد «شرانول»، بازار دوم فرابورس
زیرگروه سایر فرآورده‌های نفتی و سوختی
- شرکت سرمایه‌گذاری صنعت نفت با نماد «ونفت»، تابلوی اصلی بازار اول بورس
مقایسه پالایشگاه‌های ایران از نظر ضریب پیچیدگی
ضریب پیچیدگی یا NCI، ضریبی برای سنجش عملکرد پالایشگاه است که بین 1 تا 20 قرار می‌گیرد. هر چه این ضریب بالاتر باشد، نشان‌دهنده توانایی بالاتر پالایشگاه برای تولید فرآورده‌های با ارزش افزوده بیشتر است.
در واقع هر چه این ضریب افزایش می‌یابد، توان پالایشگاه برای تبدیل خوراک نفتی سنگین به محصولات سبک‌تر و با ارزش افزوده بالاتر بیشتر می‌شود. بنابراین پالایشگاهی که ضریب پیچیدگی بالاتر داشته باشد، از نظر ایجاد ارزش افزوده بالاتر و تولید محصولات با کیفیت بیشتر، وضعیت بهتری دارد.
ضریب پیچیدگی پالایشگاه‌های مختلفی که در دنیا فعالیت می‌کنند، به طور متوسط «7» است اما در ایران، این عدد در محدوده «4.7» قرار می‌گیرد.
محصولات پالایشگاه‌ها
محصولات و فرآورده‌های تولیدی پالایشگاه‌ها در دو دسته «اصلی» و «فرعی» قرار می‌گیرند. فرآورده‌های اصلی تولیدی پالایشگاه‌ها شامل نفت‌گاز یا گازوئیل، نفت سفید، نفت کوره، بنزین و گاز مایع است. فرآورده‌های فرعی هم شامل گوگرد، نفتا، بنزن، لوبکات، وکیوم باتوم و آیزروسایکل است. این محصولات به عنوان خوراک شرکتهای پتروشیمی و تولیدکنندگان روانکارها استفاده می‌شوند.
در فرآیند پالایش نفت خام، محصولات مختلفی به دست می‌آیند که در دو دسته فرآورده‌های اصلی و فرعی قرار می‌گیرند.
معمولا پالایشگاه‌ها محصولات اصلی خود را با قیمت جهانی به شرکت نفت می‌فروشند و محصولات فرعی‌شان را از طریق بورس کالا یا روش‌های دیگر به فروش می‌رسانند.
بیشتر سود پالایشگاه‌ها از طریق فروش محصولات اصلی‌شان حاصل می‌شود؛ قسمتی از این سود از طریق فروش خود این محصولات به دست می‌آید و بخش دیگری از آن از محل تخفیف نفتی که به آنها داده می‌شود کسب می‌گردد.
کرک‌اسپرد چیست؟
کرک‌اسپرد معیاری است که حاشیه سود فعالیت شرکتهای پالایشگاهی را اندازه می‌گیرد. در واقع کرک‌اسپرد، همان حاشیه سود تولید یک فرآورده نفتی از خوراک است. کرک اسپرد با محاسبه اختلاف بین یک بشکه نفت خام و فرآورده نفتی مورد نظر است.
برای مثال ممکن است قیمت یک بشکه نفت خام برابر با 120 دلار و قیمت یک بشکه بنزین برابر با 145 دلار باشد. در این صورت، کرک‌اسپرد بنزین برابر با 25 دلار خواهد بود. اگر قصد محاسبه کرک‌اسپرد سبدی از محصولات تولیدی پالایشگاه را داشته باشیم، باید میانگین وزنی محصولات را در نظر بگیریم تا به عدد نهایی مورد نظر برسیم.
نکته‌ای که درباره کرک‌اسپرد اهمیت زیادی دارد، نحوه اثرگذاری افزایش یا کاهش قیمت نفت خام بر کرک‌اسپرد است. واقعیت این است که رابطه بین این دو، وضعیت ثابت و مشخصی ندارد. پس از افزایش قیمت نفت، ممکن است میزان افزایش قیمت فرآورده نفتی، از میزان افزایش قیمت نفت بیشتر، کمتر یا مساوی آن باشد.
بنابراین نمی‌توان به طور کلی ادعا کرد که با افزایش یا کاهش قیمت نفت، لزوما سود شرکتهای پالایشگاهی بیشتر یا کمتر می‌شود. باید تاثیر تغییر قیمت نفت بر قیمت نهایی فرآورده‌های نفتی تولیدشده توسط پالایشگاه‌ها بررسی شود و سپس طبق آن می‌توان کرک‌اسپرد را محاسبه کرد و درباره تغییرات سودآوری شرکت نظر دقیق داد.
با همه این‌ها، بسیاری از فعالان بازار افزایش قیمت نفت را خبر مثبتی برای وضعیت سودآوری پالایشگاه‌ها در نظر می‌گیرند و بنابراین با افزایش نفت، میزان سرمایه‌گذاری خود را در شرکتهای بورسی پالایشی بیشتر می‌کنند.
طبقه‌بندی نفت خام
نفت خام به عنوان ماده اصلی و اولیه مورد استفاده در شرکتهای پالایشگاهی برای تهیه و تولید سایر فرآورده‌های نفتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین برای درک بهتر صنعت پالایشی لازم است که از نفت خام اطلاعات بیشتری داشته باشیم. یکی از مهم‌ترین مسائلی که باید درباره نفت خام در نظر گرفت، نحوه طبقه‌بندی آن بر اساس معیارهای مختلف است. در ادامه، دو معیار مهمی که برای طبقه‌بندی نفت خام مورد استفاده قرار می‌گیرد، بررسی خواهند شد.
بر اساس API
یکی از مهم‌ترین معیارهایی که طبق آن می‌توان به طبقه‌بندی نفت خام پرداخت، استاندارد API است. استاندارد API امکان مقایسه چگالی نفت خام با آب را فراهم می‌کند. سبکی یا سنگینی نفت خام از مهم‌ترین معیارهایی است که برای بررسی کیفیت آن در نظر گرفته می‌شود.
پالایش نفت سنگین به دلیل وجود گوگرد و فلزات، به مراحل بیشتری نیاز دارد و بنابراین فرآیند دشوارتر و هزینه‌برتری محسوب می‌شود. همچنین نفت سبک امکان ایجاد فرآورده‌هایی را فراهم می‌کند که سبک‌تر و ارزشمندتر هستند و به همین دلیل، ارزش و قیمت نفت سبک بیشتر از نفت سنگین است.
طبق استاندارد API، نفت خام زیر 15 درجه API سنگین محسوب می‌شود و API بالاتر از این میزان به عنوان نفت سبک در نظر گرفته می‌شود.
بر اساس میزان گوگرد
گوگرد از ناخالصی‌هایی است که در نفت خام یافت می‌شود و وجود آن در نفت، مطلوب نیست. علت این مسئله این است که گوگرد موجود در نفت خام باعث آلودگی هوا و همچنین ایجاد خوردگی در لوله‌های انتقال نفت می‌شود. اگر گوگرد موجود در نفت خام بیشتر از 0/5 درصد باشد، به آن نفت ترش گفته می‌شود و اگر میزان گوگرد کمتر از مقدار گفته‌شده باشد، به آن نفت شیرین می‌گویند.
نفت شیرین به دلیل درجه خلوص بالاتر و ایجاد آسیب زیست‌محیطی کمتر، ارزش و قیمت بالاتری دارد.
جمع‌بندی
صنعت پالایشی از مهم‌ترین صنایع فعال در اقتصاد ایران است. صنایع پتروشیمی و پالایشی در اقتصاد ایران، به عنوان یکی از غنی‌ترین کشورهای دارای منابع نفت و گاز، نقش چشمگیری ایفا می‌کنند. از این رو، سرمایه‌گذاری قابل توجهی در این صنایع انجام می‌شود تا بتواند منابع ارزی بیشتری برای کشور تامین کند.
با بررسی شرایط بنیادی، تکنیکال و وضعیت تابلوی شرکتهای فعال در حوزه پالایشی، می‌توان مواردی را پیدا کرد که فرصت‌های بسیار خوبی برای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند و سود قابل توجهی را نصیب سرمایه‌گذاران می‌کنند.
امتیاز مطلب:
5/5
اشتراک مطالب :
ارسال مطالب جدید به ایمیل شما
برای مشاهده مطالب جدید سایت ایمیل خود را در کادر زیر وارد و ثبت نمایید
آموزش پیشنهادی دانشکده بورس
