ریسک سیستماتیک چیست و بهترین روش مدیریت این ریسک

تعریف ریسک سیستماتیک

ریسک سیستماتیک (Systematic Risk) ریسکی است که به دلیل عواملی که تمامی دارایی‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها را در بر می‌گیرد، بر روی بازار سرمایه و سرمایه‌گذاری‌ها تأثیر می‌گذارد. این ریسک به طور مستقیم به عوامل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و اقلیمی مرتبط است که تمامی دارایی‌ها را در یک بازار مشترک تحت تأثیر قرار می‌دهد.

برخی از عوامل ریسک سیستماتیک شامل نوسانات در نرخ بهره، تغییرات در سیاست‌های مالیاتی، نوسانات در نرخ ارز، تغییرات در شرایط اقتصادی کلان، تغییرات در سیاست‌های دولت، رویدادهای سیاسی و جنگ‌ها، بحران‌های مالی و اقتصادی جهانی، تغییرات در فعالیت صنعت و سایر عوامل بازار می‌باشند.

برای درک بهتر، بیایید یک مثال را در نظر بگیریم: فرض کنید شما سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه دارید و سهام شرکتی خاص را خریداری کرده‌اید. رویدادی مانند بحران مالی جهانی رخ می‌دهد که تمامی بازارهای جهانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این شرایط، احتمالاً قیمت سهام شما نیز کاهش خواهد یافت، حتی اگر شرکتی که سهام آن را خریداری کرده‌اید، به خوبی عمل کند. این ریسک کاهش قیمت سهام در نتیجه رویدادهای سیستماتیک محسوب می‌شود و باعث می‌شود که تمامی دارایی‌ها در بازار سرمایه تحت تأثیر قرار بگیرند.

در مقابل، ریسک غیرسیستماتیک (Unsystematic Risk) ریسکی است که به صورت خاص بر روی دارایی یا سرمایه‌گذاری خاصی تأثیر می‌گذارد. این ریسک معمولاً به عوامل داخلی یک شرکت یا صنعت خاص مربوط می‌شود، مانند مشکلات مدیریتی، ریسک عملیاتی، مشکلات حقوقی، رقابت درون صنعت و غیره. در این حالت، احتمالاً تنها دارایی یا سرمایه‌گذاری خاص شما تحت تأثیر قرار خواهد گرفت و سایر دارایی‌ها در بازار سرمایه به طور مستقیم تحت تأثیر قرار نخواهند گرفت.

بنابراین، ریسک سیستماتیک ریسکی است که به دلیل عوامل سیستماتیک بر روی تمامی دارایی‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها تأثیر می‌گذارد. این ریسک قابل تنبیه نیست و نمی‌توان با تنها تنظیمات داخلی سرمایه‌گذاری کاهش یا از بین بردن آن را فراهم کرد. برای کنترل ریسک سیستماتیک، سرمایه‌گذاران معمولاً از راهکارهایی مانند تنوع سرمایه‌گذاری در دارایی‌ها، استفاده از سبد سرمایه‌گذاری و استفاده از ابزارهای مشتقه مانند آتی‌ها (فیوچرها) استفاده می‌کنند.

به طور خلاصه، ریسک سیستماتیک ریسکی است که به صورت سیستماتیک بر تمامی بازار سرمایه و سرمایه‌گذاری‌ها تأثیر می‌گذارد. این ریسک ناشی از عوامل خارجی است که تمامی دارایی‌ها را در یک بازار مشترک تحت تأثیر قرار می‌دهد.

تفاوت بین ریسک سیستماتیک و ریسک غیرسیستماتیک

تفاوت بین ریسک سیستماتیک و ریسک غیرسیستماتیک در ارتباط با منشأ و تأثیر آن‌ها بر دارایی‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها است. این دو نوع ریسک به شکل زیر تعریف می‌شوند:

1. ریسک سیستماتیک (Systematic Risk):

   – منشأ: این نوع ریسک به عوامل بالقوه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و بازاری کلی مرتبط است و تأثیر آن روی تمامی بازارها و دارایی‌ها قابل مشاهده است.

   – تأثیر: ریسک سیستماتیک نتیجه تغییرات سیستماتیک در بازار است و به طور معمول با شرایط اقتصادی کلی و قوانین و مقررات سیاسی و مالی مرتبط می‌شود. این نوع ریسک می‌تواند به صورت ناگهانی و گسترده تأثیر گذار باشد و تقریباً تمامی دارایی‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها را در بر بگیرد. مثال‌هایی از ریسک سیستماتیک شامل رکود اقتصادی، تورم، نوسانات بازار سهام، تغییرات نرخ بهره و تحولات سیاسی جهانی هستند.

2. ریسک غیرسیستماتیک (Unsystematic Risk):

   – منشأ: این نوع ریسک به عوامل خاص و وابسته به یک شرکت، صنعت یا دارایی خاص ارتباط دارد و تأثیر آن تنها بر آن دارایی خاص محدود است.

   – تأثیر: ریسک غیرسیستماتیک معمولاً به عوامل داخلی یک سرمایه‌گذاری وابسته است. این نوع ریسک می‌تواند ناشی از مشکلات مدیریتی، عملکرد شرکت، رقابت در صنعت، تغییرات در ساختار سرمایه، خبرها و رویدادهای خاص و غیره باشد. تأثیر ریسک غیرسیستماتیک معمولاً تنها روی دارایی یا سرمایه‌گذاری خاص ارتباط دارد و با تخصیص مناسب سرمایه و تنوع سرمایه‌گذاری، می‌توان آن را به حداقل رساند. به عبارت دیگر، ریسک غیرسیستماتیک قابل تنبیه است.

بنابراین، تفاوت اصلی بین ریسک سیستماتیک و ریسک غیرسیستماتیک در منشأ آن‌ها و تأثیری که بر دارایی‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها دارند قرار دارد. ریسک سیستماتیک تأثیر گسترده‌تری داشته و به شرریسک غیرسیستماتیک، همچنین به عنوان ریسک واگرایی یا ریسک خاص (Unsystematic Risk) نیز شناخته می‌شود. این نوع ریسک به عوامل خاص و وابسته به یک شرکت، صنعت، یا دارایی خاص ارتباط دارد و تأثیر آن تنها روی آن دارایی خاص است.

ریسک غیرسیستماتیک معمولاً به عوامل داخلی یک سرمایه‌گذاری وابسته است. برخی از عوامل ریسک غیرسیستماتیک شامل مشکلات مدیریتی، عملکرد شرکت، ریسک عملیاتی، ریسک مالی، رقابت در صنعت، تغییرات در ساختار سرمایه و غیره می‌شوند. به عنوان مثال، اخبار منفی درباره یک شرکت، مشکلات مدیریتی درونی، عدم تطابق با توقعات بازار، یا حتی تغییرات در قوانین و مقررات مربوط به یک صنعت خاص می‌توانند ریسک غیرسیستماتیک را ایجاد کنند.

تأثیر ریسک غیرسیستماتیک معمولاً به سرمایه‌گذاری یا دارایی خاص محدود می‌شود و توسط تنوع سرمایه‌گذاری کاهش یافته و به حداقل رسانده می‌شود. به عبارت دیگر، با توزیع سرمایه‌گذاری بین دارایی‌های مختلف، می‌توان از ریسک غیرسیستماتیک جلوگیری کرد. اما اگر سرمایه‌گذاری خود را بین چندین شرکت یا صنعت مختلف توزیع کنید، ریسک غیرسیستماتیک کاهش می‌یابد، زیرا عملکرد یک شرکت یا صنعت خاص به تنهایی قادر نیست تأثیر قابل توجهی بر کل سرمایه‌گذاری شما داشته باشد.

در کل، ریسک غیرسیستماتیک ریسکی است که به عوامل خاص و وابسته به یک دارایی یا سرمایه‌گذاری خاص ارتباط دارد و تأثیر آن تنها روی آن دارایی خاص است. برخلاف ریسک سیستماتیک که ممکن است بر سرمایه‌گذاری‌ها و دارایی‌ها در سطح کلی اقتصاد و بازار تأثیر گذارد، ریسک غیرسیستماتیک به واسطه تنوع سرمایه‌گذاری و تخصیص مناسب سرمایه می‌تواند کاهش یابد.

اهمیت ریسک سیستماتیک

ریسک سیستماتیک یکی از مهم‌ترین عواملی است که بر بازده سرمایه‌گذاری‌ها تأثیر می‌گذارد. در اینجا دو جنبه اصلی اهمیت ریسک سیستماتیک را بررسی خواهیم کرد:

1. 1. تأثیر ریسک سیستماتیک بر بازده سرمایه‌گذاری:

   ریسک سیستماتیک تأثیر مستقیمی بر بازده سرمایه‌گذاری‌ها دارد. زمانی که بازارها و شرایط اقتصادی کلی به خوبی عمل نمی‌کنند و تغییرات سیستماتیک در بازار رخ می‌دهند، سرمایه‌گذاری‌ها ممکن است باخت کنند. این تغییرات سیستماتیک می‌توانند شامل رکود اقتصادی، نوسانات بازار سهام، تورم، تغییرات نرخ بهره و تحولات سیاسی و جهانی باشند.

   برای مثال، در زمان رکود اقتصادی، درآمد شرکت‌ها کاهش می‌یابد و سودآوری آن‌ها کاهش می‌یابد. این موضوع می‌تواند به کاهش ارزش سهام و دارایی‌های سرمایه‌گذاری منجر شود. همچنین، در صورتی که بازار سهام تحت تأثیر نوسانات بزرگ قرار بگیرد، ارزش سهام ممکن است به طور قابل توجهی تغییر کند و سرمایه‌گذاران ممکن است ضرر کنند.

   بنابراین، فهم و مدیریت ریسک سیستماتیک برای سرمایه‌گذاران بسیار حیاتی است. با درک عوامل سیستماتیک و تأثیر آن‌ها بر بازارها و دارایی‌ها، سرمایه‌گذاران می‌توانند تصمیمات سرمایه‌گذاری بهتری بگیرند و ریسک را کاهش دهند.

2. 2. ارتباط ریسک سیستماتیک با عملکرد بازار سرمایه:

   ریسک سیستماتیک به طور مستقیم با عملکرد بازار سرمایه مرتبط است. بازار سرمایه به طور کلی به نوسانات و تغییرات قیمت دارایی‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها واکنش نشان می‌دهد. ریسک سیستماتیک تأثیر زیادی بر این نوسانات دارد.

   در زمانی که بازار سهام در حال رشد است، عملکرد عمومی سرمایه‌گذاری‌ها بهبود می‌یابد. اما در زمان‌های نوسانات شدید در بازار سهام، احتمال افت قیمت سهام و دارایی‌ها افزایش می‌یابد و عملکرد بازار سرمایه کاهش می‌یابد. این تغییرات در عملکرد بازار سرمایه می‌توانند از دید سرمایه‌گذاران فرصت‌های سرمایه‌گذاری را به وجود آورده یا آن‌ها را محدود کنند.

   علاوه بر این، ریسک سیستماتیک می‌تواند تأثیری بر تغییرات نرخ بهره داشته باشد. در زمانی که نرخ بهره کاهش می‌یابد، سود حاصل از سرمایه‌گذاری‌های بانکی و سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار کاهش می‌یابد. این موضوع ممکن است سرمایه‌گذاران را به سمت سرمایه‌گذاری‌های با بازده بالاتری مانند بازار سهام یا بازار فرابورس سوق دهد.

   در نتیجه، برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای و مدیران سرمایه‌گذاری، مدیریت ریسک سیستماتیک و فهم ارتباط آن با عملکرد بازار سرمایه بسیار اهمیت دارد. تحلیل و پیش‌بینی تغییرات سیستماتیک و اعمال استراتژی‌های مناسب جهت کاهش ریسک و بهره‌برداری از فرصت‌های سرمایه‌گذاری ممکن است به سرمایه‌گذاران کمک کند تا عملکرد بهتری داشته باشند.

عوامل مؤثر بر بروز ریسک سیستماتیک

  بروز ریسک سیستماتیک تحت تأثیر عدة عوامل می‌باشد. در زیر، سه عامل مهم که بر بروز ریسک سیستماتیک تأثیر می‌گذارند را بررسی خواهیم کرد:

1. 1. تغییرات اقتصادی و سیاسی:

   تغییرات اقتصادی و سیاسی می‌توانند عواملی باشند که بازده سرمایه‌گذاری‌ها را تحت تأثیر قرار دهند و ریسک سیستماتیک را افزایش دهند. به عنوان مثال، رکود اقتصادی، تورم، نرخ بهره و تحولات سیاسی می‌توانند تغییرات سیستماتیک در بازارها را ایجاد کنند. در زمان رکود اقتصادی، درآمد شرکت‌ها و سودآوری آن‌ها کاهش می‌یابد که می‌تواند به کاهش ارزش سهام و دارایی‌ها منجر شود. همچنین، تغییرات سیاسی مانند تغییرات در سیاست‌های مالیاتی، قوانین تجاری و رویدادهای جهانی نیز می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر بازارها و ریسک سیستماتیک داشته باشند.

2. عوامل صنعتی و شرکتی:

   عوامل صنعتی و شرکتی نیز می‌توانند بر بروز ریسک سیستماتیک تأثیر بگذارند. عوامل صنعتی شامل تغییرات در عملکرد یک صنعت خاص، رقابتی شدن بازار، تغییرات تکنولوژی و محصولات و سایر عوامل مرتبط با صنعت می‌شوند. در صورتی که یک صنعت خاص با مشکلات عمده مواجه شود، مانند تغییرات قوانین و مقررات، رشد ضعیف، بحران مالی یا تکنولوژیک، ریسک سیستماتیک در آن صنعت افزایش خواهد یافت.

   همچنین، عوامل شرکتی مانند عملکرد شرکت، مدیریت، ساختار سرمایه و رویدادهای شرکتی نیز می‌توانند ریسک سیستماتیک را تحت تأثیر قرار دهند. به عنوان مثال، ریسک سیستماتیک مرتبط با یک شرکت خاص می‌تواند به دلیل عملکرد ضعیف شرکت، مشکلات مالی، تغییرات مدیریتی یا رویدادهای ناگوار مانند بحران حقوقی یا فساد افزایش یابد.

3. ریسک ارزی و جهانی شدن بازارها:

   ریسک ارزی و جهانی شدن بازارها نیز می‌تواند عاملی بر بروز ریسک سیستماتیک باشد. در جهانی شدن بازارها، شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران بر اساس تحولات جهانی و ارتباطات بین‌المللی تأثیر می‌پذیرند. این تحولات می‌توانند بازده سرمایه‌گذاری‌ها را تحت تأثیر قرار داده و باعث افزایش ریسک سیستماتیک شوند. به عنوان مثال، تحولات در بازارهای خارجی، نرخ ارز و تراز تجاری بین‌المللی می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر ریسک سیستماتیک داشته باشند.

اهمیت درک و مدیریت این عوامل برای سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها در تحلیل ریسک سیستماتیک بسیار حائز اهمیت است. با توجه به تأثیر این عوامل در بازارها، سرمایه‌گذاران می‌توانند استراتژی‌های متنوعی را برای کاهش و مدیریت ریسک سیستماتیک اتخاذ کنند، مانند تنوع سرمایه‌گذاری، استفاده از سازوکارهای محافظه‌کارانه مانند همگانی‌سازی ریسک و استفاده از ابزارهای مالی مشتقه برای مدیریت ریسک ارزی و قیمتی.

راهکارهای مدیریت و کاهش ریسک سیستماتیک

به منظور مدیریت و کاهش ریسک سیستماتیک، می‌تتوان از راهکارهای زیر استفاده کرد:

1. تنوع‌سازی سرمایه‌گذاری:

   یکی از راهکارهای اصلی برای کاهش ریسک سیستماتیک، تنوع‌سازی سرمایه‌گذاری است. با سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مختلف، مانند سهام، بندهای دولتی، اوراق بهادار مشتقه، ملکی و سایر بازارها، می‌توان از تغییرات سیستماتیک در یک صنعت خاص یا بازار خاص جلوگیری کرد. به عنوان مثال، اگر یک سرمایه‌گذار همه سرمایه خود را در یک صنعت واحد سرمایه‌گذاری کند، در صورت رخداد ریسک سیستماتیک در آن صنعت، سرمایه‌گذاری‌های او به شدت تحت تأثیر قرار خواهند گرفت. اما با تنوع‌سازی سرمایه‌گذاری و سرمایه‌گذاری در صنایع و بازارهای مختلف، ریسک سیستماتیک کلی را کاهش خواهید داد.

2. استفاده از ابزارهای مشتقه:

   استفاده از ابزارهای مشتقه می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا ریسک سیستماتیک را مدیریت کنند. ابزارهای مشتقه مانند قراردادهای آتی، گزینه‌ها و سوآپ‌ها به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند تا مواجهه با ریسک‌های قیمتی، نرخ بهره و ارز را کاهش دهند. با استفاده از این ابزارها، سرمایه‌گذاران می‌توانند موقعیت‌های معکوس (معکوس) در بازارهای مالی ایجاد کنند و ریسک سیستماتیک را با ریسک غیرسیستماتیک تعادل دهند.

3. استفاده از استراتژی‌های حفاظت از سرمایه:

   استراتژی‌های حفاظت از سرمایه می‌توانند به سرمایه‌گذاران کمک کنند تا در مقابل ریسک سیستماتیک مقاومت کنند. این استراتژی‌ها شامل استفاده از ابزارهای مشتقه حفاظتی مانند گزینه‌های خرید و فروش، استفاده از سرمایه‌گذاری در دارایی‌های با ریسک کمتر، مانند بندهای دولتی، و استفاده از استراتژی‌های ریسک مندی کمتر مانند استراتژی خرید و نگهداستفاده از ابزارهای مشتقه و استراتژی‌های حفاظت از سرمایه ممکن است نیاز به دانش و تجربه بیشتری داشته باشد. بنابراین، قبل از استفاده از این راهکارها، مهارت‌های لازم را کسب کنید یا با مشاوران مالی مجرب همکاری کنید تا در تصمیمات سرمایه‌گذاری خود بهترین عملکرد را داشته باشید. همچنین، مهم است که توجه داشته باشید که ریسک سیستماتیک کاملاً قابل حذف نیست و این راهکارها ممکن است تنها برای کاهش آن موثر باشند.

نتیجه گیری

در نتیجه، مدیریت و کاهش ریسک سیستماتیک از اهمیت بسیاری برخوردار است. با استفاده از راهکارهایی مانند تنوع‌سازی سرمایه‌گذاری، استفاده از ابزارهای مشتقه و استراتژی‌های حفاظت از سرمایه، سرمایه‌گذاران می‌توانند خطرات ناشی از تغییرات سیستماتیک در بازار را کاهش داده و مقاومت بیشتری در برابر نوسانات بازار داشته باشند. با این حال، مهم است که در نظر داشته باشید که هیچ روشی نمی‌تواند ریسک سیستماتیک را به طور کامل حذف کند و دارایی‌های سرمایه‌گذاری همچنان ممکن است تحت تأثیر رخدادهای سیستماتیک قرار گیرند. بنابراین، همواره باید با دقت و اطلاعات کافی تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را انجام داده و از منابع معتبر و مشاوران مالی مجرب استفاده کنید.